کد مطلب:16545 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » احكام

معناي لغوي و اصطلاحي حسبه چيست؟

«حسبه» در لغت اسم مصدر از مادّة «احتساب» است و چنانكه ارباب لغت گفتهاند به معني تسليم و صبر در برابر مشكلات برا ي طلب اجر الهي است و همچنين كوشش در انجام اعمال خير، براي تحصيل ثواب است و از آنجا كه امر به معروف و نهي از منكر بوسيله حكومت اسلامي، تلاش و كوششي است در راه اطاعت خداوند و مبارزه با منكرات، براي جلب رضاي الهي، آن را «حسبه» ناميدهاند.



در كتاب «التحقيق» دربارة معني اصلي مادة «حسب» ميگويد اين واژه در اصل به معني رسيدگي كردن و نظر و دقت به قصد آزمايش و امتحان ميباشد.



اين تفسير، مناسبت زيادي با كار محتسب دارد كه از بخشهاي مختلف جامعه خبر ميگيرد و سركشي و رسيدگي مي‎كند، و هر حركتي را زير نظر گرفته، در صورت انحرافي بودن تذكر ميدهد و اگر مفيد واقع نشد با قدرت با آن مقابله ميكند.



ادارة «حسبه» در دوران خلفا، يكي از ادارات معروف بود، كه بر كار كسبه و تجار و كشاورزان و تودههاي مردم از نظر تخلفات و منكرات نظارت ميكرد و محتسبان هر جا كار خلافي ميديدند، مرتكب يا مرتكبين را نهي ميكردند و اگر مؤثر نميافتاد او را در همانجا مجازات مينمودند، يا دستگير كرده تحويل قاضي و زندان ميدادند.



به عقيدة بعضي، ريشة اين مسأله به عصر پيامبر(ص) باز ميگردد كه او خود كار محتسب را انجام ميداد و گاه در غياب خويش فردي را براي اين منظور انتخاب مي‎كرد، ولي بايد قبول كرد كه به كار گرفتن اين واژه در آن عصر و زمان و حتي در بسياري از كلمات فقهاي پيشين معمول نبوده و به نظر ميرسد كه اين واژه نخست در عصر خلفاي اموي و عباسي، براي اين شاخة امر به معروف و نهي از منكر انتخاب شد.



به هر حال اخباري كه از عصر پيامبر(ص) به دست ما رسيده، نشان ميدهد كه هر چند كلمة «حسبه» با معني و مفهوم امروز آن در آن عصر، متداول نبوده، وليكن مفهوم واقعي آن، يعني نظارت بر مسائل اجتماعي از سوي حكومت اسلامي كاملاً مراعات شده است، گاه پيامبر(ص) اين وظيفه را به بعضي از افراد واگذار ميكرده و گاه شخصاً آن را انجام ميداده است.



ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

---

پيام قرآن ج 10


حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران